Dış politika yürütme aracı olan diplomasi, geçmişten günümüze geniş bir perspektifle ele alındığında ne kadar büyük bir değişime uğradığı görülmektedir. Bu bağlamda küreselleşmeyle birlikte iletişim alanında meydana gelen dönüşümler, diplomasi alanında önemli değişiklikleri tetiklemiş ve siber diplomasi adı verilen yeni bir kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu yazımızda siber diplomasi kavramı ve dijital diplomasi kavramlarına değinecek olup, birbirlerinden farklarına ve diplomasiye katkılarına eleştirel bir perspektiften bakacağız.
Siber diplomasi ve dijital diplomasi gibi kavramlara değinmeden önce, diplomasi kavramını irdelemek önem arz etmektedir. Hedley Bull’a göre diplomasi; devletler ve diğer oluşumların, resmi temsilciler aracılığıyla ve barışçıl amaçlarla dünya siyasetine katılması sonucu, ortaya çıkan ilişkilerin yönetimidir (Hedley Bull, 1977, s. 156). Bu tanım üzerinden gidersek, diplomasi tanımlamasında iki ana odak noktası söz konusudur. Birincisi; diplomasi, barışçıl amaçlar getirmelidir. İkincisi ise, resmi temsilciler aracılığıyla sağlanmalıdır. Örneğin, Küba Füze Krizi sırasında nükleer silahsızlanma hareketine öncülük eden Bertrand Russell’i diplomat ilan edemeyiz. Barışçıl amaçlar ile hareket etse de diplomasi bu değildir.
Devletlerin Dijital Alana Uyum Zorunluluğu Bukalemun Adaptasyonu ile Bağdaştırılabilir
Küreselleşmenin gelmiş olduğu evreyle birlikte diplomasinin siber alana yansımasını tanımlayabilmek için, bukalemun benzetmesini kullanabiliriz. Bukalemunlar bulundukları çevreye adapte olabilmek için istedikleri renge bürünebilmektedirler. Tıpkı bukalemunlar gibi, devletler de diplomatik tekniklerini dijital dünyaya adapte etmelilerdir. Aksi takdirde çevreyle bütünleşemez ve ortama uyum sağlayamazlar. Adapte olamayan bukalemunların dış tehditlere açık olması gibi, siber alana uyum sağlayamayan ülkeler de dış tehditlere açık hale gelirler.
Siber Diplomasi Nedir?
Günümüzde dış ilişkilerin önemli bir parçası haline gelen bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) etkisi ve küresel politik ekonomiye etkisi her geçen gün artmaktadır. Ticareti kolaylaştıran, bilgi paylaşımına imkan tanıyan, vatandaşların günlük etkileşimlerine olanak tanıyan bilgi ve iletişim teknolojilerinin, dış ilişkiler bağlamında giderek daha fazla dikkate alındığını söylemek mümkündür. Siber diplomasi, dış ilişkilerde bilgi ve iletişim teknolojilerinin rolünü, siber alan bağlamında bize göstermektedir.
Tanımsal olarak bakıldığında, siber alandaki sorunları çözmek için diplomatik araçların ve diplomatik düşüncenin kullanılması siber diplomasi olarak adlandırılır. Siber diplomasi mekanizmalarının gelişiminin henüz ilk yıllarında olduğu düşünüldüğünde, kavramsal belirsizlikler kaçınılmazdır. Kökene indiğimizde, küresel bir siber güvenlik tanımı da yoktur veya siber silahlar dendiğinde tüm ülkeler aynı şeyi algılamazlar. Örneğin, Romanya ve ABD yasaları siber güvenlik terimini kullanırken, Avrupa Birliği ağ ve bilgi güvenliği terimini, Rusya ise bilgi/veri koruma kavramını kullanmaktadır. Bu da küresel bağlamda konuya yaklaşılmasında zorluklar meydana getirir. Zira terimin tanımlanmasında bile farklılıklar varken, ortaya çıkaracağı zorluklarla küresel anlamda mücadele etmek oldukça zorlu görünmektedir.
Siber diplomasiye örnek olarak, Güney Pasifik’teki Fransız nükleer denemesine karşı organize edilen kampanyayı verebiliriz. Bu vakada, bir sivil toplum kuruluşu olan Greenpeace tarafından siyasi seferberlik sağlanmış ve bunu takiben kampanya başarıya ulaşmıştır. Greenpeace’in başarısının anahtarı, kullanılan yeni bilgi ve iletişim teknikleri ve mümkün olduğunca geniş bir kitleyle bağlantı kurmaktı. Oldukça yenilikçi ve çok boyutlu bir bilgi teknolojisine sahip olan Greenpeace, dünya çapında aktivizmi canlandırarak kampanyada büyük rol oynamıştır.
Dijital Diplomasi: Diplomatlar internetin ustaları olmalılar
Hükümetler ve uluslararası örgütlerin gözlemlediği üzere, sosyal medya uluslararası ilişkiler konusunda potansiyel bir yön değiştiricidir. Sosyal medyanın diplomatik amaçlarla kullanılmasıyla diplomatlar, uluslararası müzakerelerden kriz yönetimine kadar birçok eylemi yerine getirebilirler. Bu nedenle, 21. yüzyıl küresel güvenliğini ve diplomasisini anlamak için, uluslararası siyasete etki eden dijital diplomasiyi anlamak önemlidir.
Halkla iletişimi sağlayan sosyal medya gibi dijital iletişim araçlarının ve tekniklerinin, diplomatik amaçlar doğrultusunda kullanılması dijital diplomasi olarak adlandırılır. Dışişleri bakanlığı ve elçilikler düzeyinde var olan dijital diplomasi, ulus markalama, kültürel değerleri yayma gibi faaliyetler ile kendini göstermektedir. Yumuşak güç kapsamına giren bu faaliyetler, ülkenin imajını artırmakta ve dış politika sürecinde kolaylık sağlamaktadır. Dijital diplomaside, sosyal inşacılık teorisinde de sıklıkla vurgulanan algının, istenen şekilde değişmesi için sosyal medya üzerinden harekete geçilir.
Bu diplomasi çeşidi, devletlerin, hızla değişen internet aleminde dinamik bir varlık elde etmelerini teşvik eder. Dijital dünyada aktif olan devletler, pasif olan devletlere kıyasla bir üstünlük sağlayacaktır. Elbette diplomatlar müzakerelerde yüz yüze görüşme gibi bir ayrıcalığa sahiplerdir. Ancak küreselleşmenin geldiği evreyle birlikte işler hızla değişmekte ve internet bu değişimin yapı taşı olmaktadır. Bu nedenle, diplomatlar internetin ustaları olmalıdır.
Siber Diplomasi ve Djital Diplomasinin Karşılaştırılması
Siber diplomasi ve dijital diplomasi benzer görünse de iki kavramı birbiriyle karıştırmamak gerekir.
1) Dijital diplomaside, diplomatik hedefleri ilerletmek için sadece dijital araçlar ve teknikler kullanılır. Ancak siber diplomaside, geleneksel diplomasi araçlarının (saldırmazlık paktı imzalamak gibi) yanında dijital araçlara da başvurulabilmektedir.
2) Dijital diplomaside amaç daha geniş diplomatik gündemleri teşvik etmektir. Siber diplomaside ise amaç, siber alandaki problemleri analiz etmek, yönetmek ve çözmektir. .
3) Siber diplomaside diplomatın tekniklerinden ve zihniyetinden de faydalanabilmek için hükümet düzeyinde bir dizi yöntem izlenir; diğer bir deyişle daha devletlerarası bir ilişki söz konusudur. Dijital diplomasi ise kendi başına bir araçtır ve devlet ve devlet dışı aktörler tarafından kullanılabilir.
Özetle, dijital diplomaside amaç, halkla iletişimi sağlayarak ülkenin itibarını artırmak ve dış politika hedeflerini gerçekleştirmektir. Bu amaçlar için dijital araçlar kullanıldığında dijital diplomasiden bahsetmiş oluruz.
Siber diplomaside ise, siber dünyadaki tehditlerle orantılı diplomatik stratejiler geliştirmek amaçlanır. Bu bağlamda geleneksel diplomasi veya dijital araçlardan hangisine ihtiyaç varsa o kullanılır. Bahsedilen bu şartlar sağlandığında siber diplomasi gerçekleşmiş olur. Günbegün fırsatlar ve risklerle kendini yenileyen siber alanda, devletler bu iki diplomasi çeşidinin faydalarından yararlanmalıdırlar. Burada yapılması gereken diplomasinin değişmesi değil, diplomasiyi pratiğe dökerken kullanılan tekniklerin dijital dünyaya adapte olmasını sağlamaktır.
Sıklıkla karıştırılan ve birbiri yerine kullanılan bu iki terimin ayrımının net bir şekilde yapılması bu iki alanda atılacak adımların, geliştirilecek politikaların ve yapılacak yorumların sağlıklı olması açısından önem taşıyor. Siber Diplomasi ve Dijital Diplomasi arasındaki farkları aşağıdaki tabloyla özetleyebiliriz.
| Siber Diplomasi | Dijital Diplomasi |
| Siber alandaki sorunları çözmek için diplomatik araçların ve diplomatik düşüncenin kullanılmasıdır. | Halkla iletişimi sağlayan sosyal medya gibi dijital iletişim araçlarının ve tekniklerinin, diplomatik amaçlar doğrultusunda kullanılmasıdır. |
| Amaç, siber alandaki problemleri analiz etmek, yönetmek ve çözmektir. | Amaç, daha geniş diplomatik gündemleri teşvik etmektir. |
| Hedefleri gerçekleştirmek için, geleneksel diplomasi araçlarının (saldırmazlık paktı imzalamak gibi) yanı sıra dijital araçlara da başvurulabilmektedir. | Diplomatik hedefleri ilerletmek için sadece dijital araçlar ve teknikler kullanılır. |
| Hükümet düzeyinde bir dizi yöntem izlenir, devletlerarası bir ilişki söz konusudur. | Kendi başına bir araçtır ve devlet ve devlet dışı aktörler tarafından kullanılabilir. |
Uluslararası Siber Güvenlik Politikası Zorunluluğu
Siber diplomasi, diğer diplomasiler altında halihazırda devam eden uygulamalara, hiyerarşik düzenlemeler getirmek gerektiğini öne sürer. Ancak Soğuk Savaş sonrası aktörler arasına bireyin de girmesiyle, bu iş daha karmaşık bir hal almaktadır. Örneğin, Çin’de 700 milyondan fazla çevrimiçi vatandaş bulunmaktadır. Hepsini kontrol altına almak oldukça zordur. Bunun yanı sıra, hükümetler siber güvenlik yazılımları ve güncellemeler konusunda özel şirketlere güvendikleri için sorumluluk konusunda da bir belirsizlik söz konusudur. Mesela, Çin’de özel bir şirket, altyapısını güncelleyemezse ve gelen siber bir saldırı sonucu oluşan durum dış ilişkilerde bir krize sebep olursa, devlet bundan ne ölçüde sorumludur? Özel şirketlere bu konuda nasıl düzenlemeler getirilmelidir? Geleneksel diplomaside kolaylıkla çözülebilecek gerilimler siber diplomaside ne şekilde çözümlenebilecektir? (Bousfield, 2017).
Siber anlamda güvenliği sağlayabilmek için siber fırsatları tamamıyla değerlendirmekten ve çok taraflı işbirliğine gitmekten daha iyi bir yol yoktur. Küresel anlamda sosyal kalkınma, politik ve ekonomik ilerleme kaydedebilmek için ise uluslararası bir siber güvenlik politikası gerekmektedir (Dana, 2015).
Dijital Diplomasiyi Yürütmenin Zorlukları
Dijital diplomasi konusunda ise şunu belirtmek gerekir ki, dijital teknolojiler diplomasinin gerçekleşmesine yardımcı olabileceği gibi, diplomatik faaliyetleri kısıtlayacak etkiye de sahiptir. İnternet kullanıcılarının bilgileri sızdırılabilir veya hacklenebilir. Bu noktada Wikileaks belgelerinin sızdırılmasını örnek verebiliriz. Bu belgeler çok sayıda aktör hakkında bilgiler içeriyordu ve tüm dünyaya yayıldı. Ardından küresel boyutta bir krize sebep oldu. Dijital ortamda yayılan bir belgenin önünün kesilmesi o kadar da kolay olmadığı için, dijital diplomasinin oldukça riskli bir alan olduğunu da söylemek gerekir. (Adesina, 2017).
Son olarak belirtmek gerekir ki, siber ve dijital alanda gelişmeler olsa da, diplomasi hala temel anlamda hükümetler arasında ve yüz yüze yürütülmektedir. Çünkü hükümetler, yasaların ve olayların gidişatını belirleyen güce sahiplerdir ve kararların alınması konusunda güvenin oluşmasına ihtiyaçları vardır. Ancak diplomasinin sürdürülmesi konusunda yeni dinamiklere açık olmak, anlamak ve yararlanmak gerekecektir (Westcott, 2008). Siber diplomasi, gün geçtikçe dış politikanın yürütülmesi için potansiyel bir araç olarak daha da gerekli görünmektedir. Karar vericiler, siber diplomasi faydalı bir araç olarak görmeli ve yeni dinamiklere uyum sağlamayı öğrenmelilerdir.
İlk yorum yapan olun